Omar Khayyam

Against Astrology

The good and bad
that are in human nature,

the joy and grief
that are in fate and destiny–
do not attribute them to
the movement
of heavenly bodies;
for according to the path of science,
the stars are a thousand times
more helpless than you.

Translated by Juan Cole

Cole's site is nuttig voor iedereen die geinteresseerd is in de ontwikkelingen in de Arabische wereld. Als bonus vertaalt hij regelmatig een vers van Omar Khayyam. Dit is misschien niet Omar zijn mooiste maar de gedachte aan de hulpeloosheid van de sterren ontroert mij.
Khayyam was een genie van het type Leonardo: astronoom en wiskundige, maar ook dichter, maar dan in het Perzie van de 11 de eeuw. De Verlichting kwam in Iran eerder dan in Europa.

damesbroek

Helaas is mij door de verbazing ontschoten door welke associatie maar vanmiddag rees uit de spelonken van mijn brein plotseling de herinnering op dat -vermoedelijk in de winter van 1961- er op mijn school een serieuze discussie gevoerd werd of het met de gymnasiale vrouwelijkheid in overeenstemming kon zijn dat enkele meisjes -die tien kilometer moesten fietsen in de vrieskou- op school verschenen in een damesbroek.
Ik herinner mij van de uitkomst alleen nog dat een poging tot verbieden het niet meer heeft gehaald. En nog geen tien jaar later liepen ze gelukkig allemaal in een hotpant. Ironisch genoeg ook in de winterkou.

Tourisme naar het verleden

Er is geen enkele reden om nostalgisch terug te zien op het verleden. Nog los van onze medische en technologische verworvenheden is ook de staatsinrichting in het verleden zelden aantrekkelijk behalve als men toevallig als prins geboren werd.
Maar sommige tijden of culturen lijken wel opwindend of maken op zijn minst nieuwsgierig. Ik zou bijvoorbeeld best eens een maand op vacantie willen naar het Italie van de Renaissance.
Of naar het Athene van Pericles, Socrates en Euripides. Athene was, afgezien van de slavernij, democratisch en egalitair genoeg om de diepe haat en verachting op te wekken van een arrogante aristocraat als Plato, die in zijn Staat dan ook als ideaal een totalitaire standensamenleving voorstelt. Waarschijnlijk was het dus in het Athene van die tijd voor een gewone burger zo beroerd nog niet.
En wat te denken van Minoisch Kreta? In de enthousiaste beschrijving J.J. Norwich in The Middle Sea:
This extraordinary civilisation -talented, cultivated and extremely rich- ruled an empire of the Aegean and until around 1400 B.C. exercised a powerful influence over the whole eastern Mediterrenean, ....It must have been fun to be a Minoan. The objects that they left behind them give the impression of a happy, peaceful, carefree people; secure enough to leave their cities unwalled.....Their clothes were elaborate- sometimes almost fantastical - with a good deal of toplessness, their jewellery of dazzling golden filigree. They enjoyed a degree of luxury unprecedented in history....They mistrusted all things military. They made love, not war.
Het is de vraag of wij dit fraaie beeld niet vooral danken aan onze onwetendheid maar toch stemt het vrolijk dat de geschiedenis misschien niet altijd en alleen maar ellende heeft betekent.
Maar het liefst zou ik een kijkje nemen bij - nog ouder en geheimzinniger- de Indus vallei cultuur. Wij hebben het over 3000 v. C. en hierover weet men bijna niets behalve dat de grote stedelijke complexen een geavanceerd rioleringsstelsel kenden. En dat zij naast veel ander waardevols misschien al yoga hadden uitgevonden. En dat men alleen burgerwoningen gevonden heeft en badhuizen en graanopslagplaatsen maar  geen paleizen en kerkgebouwen! De bestuursinrichting is onbekend maar denk eens in: geen paleizen en tempels- dat niveau van beschaving hebben wij, ook nu nog, nooit meer bereikt.

Onze tijdsbeleving is een illusie

In de HP/ de Tijd van afgelopen week staat een fascinerend interview met de Amerikaanse neurowetenschapper  David Eagleman. De titel luidt: "Het ik is een sprookje" en het interview gaat dan ook vooral over het illusoire karakter van ons ik en ons bewustzijn, waarover een andere keer meer.
Het verhaal opent met een anecdote over tijdsbeleving. Hij viel als jongetje van acht van het dak van een huis. Dat leek wel een eeuwigheid te duren. Het leek wel of het in slow motion ging. "Ik voelde mij volkomen rustig en tegelijk heel scherp van geest. Zo moet Alice in Wonderland zich hebben gevoeld toen ze in het hol van het Witte Konijn viel." Zijn conclusie: onze tijdsbeleving staat los van de werkelijke tijd. Het is niet eens duidelijk wat "werkelijke tijd" is. Het is goed mogelijk dat die niet eens bestaat.
Ha die ken ik dacht ik bij lezing.
Nog meer een jaar of tien geleden reed ik op de fiets door een plas op weg. Die plas verborg een flink gat in de weg waarin mijn fiets abrupt tot stilstand kwam. Mijn stuur brak af en ik katapulteerde hals over kop voorwaarts. En lang dat het duurde! Ik had alle tijd van de wereld om te overwegen wat mij was overkomen, mij af te vragen hoe ik terecht zou komen, of ik mijn nek zou breken, of de fietsreparatie duur zou worden of de eieren in de fietstas nog heel zouden zijn etcetera. En dat alles in achteraf verbijsterende gemoedsrust en sereniteit. Volledig verzoend met het leven vloog ik het asfalt tegemoet. En landde overigens nogal gelukkig op mijn schouder - een blessure die al na een paar weken over was.
Mijn conclusie was indertijd ook al dat onze tijdsbeleving buitengewoon relatief is. Maar vooral dat het zo jammer is dat die ervaring heel moeilijk herhaalbaar is zonder zo een externe schok. Je kunt de tijdsbeleving maar heel beperkt manipuleren. In mijn ervaring is een zekere verschuiving in de tijdsbeleving aan de orde onder invloed van marihuana. En voor sommigen wellicht ook tijdens meditatie.
De enige andere situatie waar zich een vergelijkbare ervaring voordoet die ik ken is eigenaardig genoeg tijdens sportbeoefening. Als tiener heb ik -op een heel laag niveau- basketball gespeeld. In de roes van het spel kwam het zelfs op mijn niveau een enkele keer bij een korte vlaag voor dat de tijd verschoof. De tegenstanders die op mij af kwamen hollen leken als in stroop te bewegen en ik had alle tijd van de wereld om de bal met onvermijdelijke precisie in de handen te spelen van mijn traag wegspurtende medespeler. Een seconde later was ik dan weer mijn gewone middelmatige zelf.
Topspelers hebben dit ongetwijfeld langer en veelvuldig. Dat is misschien wel meer nog dan atletisch vermogen hun voornaamste kenmerk. Iemand als Cruyff kan maar niet begrijpen dat de anderen het niet "zien".

castratie

Altijd gedacht dat geen enkele wandaad van de Katholieke Kerk mij nog zou kunnen verbazen.
Maar castreren in de jaren vijftig daar kijk ik toch weer even van op. Een mooie oude traditie natuurlijk maar dat was om die fraaie jongensstem te bewaren- iets dat 2 eeuwen geleden al onvoldoende beweegreden gevonden werd. Niet om het slachtoffer van je pedofiele aandriften voor de homosexualiteit te behoeden.
Enfin de zaak zal wel verjaard zijn en de daders en de hypociete heulers dement of overleden.

Bij nader inzien: dit kan bijna niet waar zijn, al staat het in de krant en neemt de TK het zo serieus dat om een onderzoek is gevraagd. Wie kan zo een operatie in vredesnaam uitgevoerd hebben? Die paters zullen toch niet zelf het mes gehanteerd hebben? Of hebben ze een of andere katholieke dierenarts zo gek gekregen?

Weer later: Nou dus toch. Voor de diepste spelonken van de menselijke perversie en gewetenloosheid moet je bij de religieuzen zijn. En dan te bedenken dat dit soort lieden zich steevast moreel ver boven de ongelovigen verheven voelt.

bijna gratis 9: vlierbessenjam

Vanmorgen zeer verheugd toen ik bij het ontdooien en opruimen van de diepvries nog een doos met bessen van de oogst van vorig jaar aantrof. Ooit bedoeld voor de kerstdagen maar vergeten.
Telkenjare hangen in de herfst overal in land en stad volle dieppaarse trossen bessen wulps te bungelen. En niemand die de moeite neemt om er even een paar af te knippen. Doe je dat wel dan wordt er meestal argwanend of bevreemd gekeken. Een enkeling komt zelfs waarschuwen dat die bessen vergiftig zijn (hetgeen in rauwe toestand overigens enigszins het geval is).
Plukken dus die trossen, de bessen er afritsen, even afspoelen en met aanhangend water een kwartiertje koken, beetje suiker erbij of eventueel geleisuiker.
Heerlijk op een pannekoek, in de kwark of om sorbet van te maken.
En altijd met die spectaculaire kleur. Buiten kijf de lekkerste jam die er bestaat!

merci

Soms denkt een mens bij het stijgen der jaren hoofdschuddend dat het met al die nieuwe media niet meer bij te benen valt. Dagelijks een nieuwe I-dit of dat, een nieuwe app. (sic?), weer een nieuw netwerk
Maar uiteindelijk blijkt het altijd weer te gaan om verspreiding van hetzelfde obscurantisme: astrologie, de Paus is tegen anticonceptie en reclame voor Merci.
Uw lot staat in de sterren geschreven, sex is vies, en liefde is een doos goedkope chocola. De achterlijkheid is volstrekt onverminderd.
Verder bieden de nieuwe media natuurlijk gelegenheid aan pornografie, prostitutie en malversaties -net als obscurantisme zo oud als de mensheid. Maar dat stoort mij niet want die zijn niet intern tegenstrijdig met de wetenschap, de manier van denken die het medium mogelijk hebben gemaakt.

stress

Tal van situaties kunnen objectief worden aangemerkt als stressverhogend, zoals scheiden, ziekte, arbeidsconflicten en financiele problemen.
Maar in mijn ervaring is stress meer een psychische dispositie.
Als ik niet opgefokt ben over iets belangrijks ben ik het steevast in bijna dezelfde mate over iets onbelangrijks dat zoveel opwinding nauwelijks verdient. Het verschuift naar iets onnozels en het besef dat dat irrationeel is helpt betrekkelijk weinig. Dat soort neiging tot obsessie wordt er bij het stijgen van de jaren en de bloeddruk ook niet beter op. Ik word helaas en tot mijn teleurstelling geen spat wijzer. Hoe graag ik ook zou voldoen aan het stoicijnse ideaal: eens een stresskip, altijd een stresskip.

Syrie

Ik vraag mij nu al weken vruchteloos af of er niet toch op een of andere manier een mogelijkheid is om zinvol in te grijpen in Syrie zonder het bloedbad nog erger te maken.
Nu John McCain onomwonden voor een militaire operatie pleit weet ik het zeker: die mogelijkheid is er niet.
Bovendien heeft Obama het al lastig genoeg met het suicidale verlangen van Israel om een stommiteit te begaan in Iran. Als Obama zich in dat Syrische moeras waagt zal Israel ongetwijfeld achter zijn rug om Iran bombarderen en is de ramp niet te overzien.
Tot grote tevredenheid van McCain ongetwijfeld.

update: Het is altijd weer aardig humanitair links en oorlogszuchtig rechts verenigd te zien in de wens in W.O. III te beginnen.

gewoontedier

Het is verbluffend hoe diep ingeslepen onze gewoontes zijn.
Vanwege een laatste schaatsblessure probeer ik mijn linkerarm te sparen maar dat blijkt telkens weer in de praktijk bijna onmogelijk. Mijn linkerarm en mijn rechterarm hebben onderling een taakverdeling afgesproken zonder mij daar van op de hoogte te stellen. En dus ga ik zelfs bij de uitvoering van zelfs het meest onnozele taakje (koffie zetten, afwasmachine uitruimen) binnen een minuut drie keer in de fout en belast hem toch.
Waar ik mij ook niet van bewust was dat ik als rechtshandige juist mijn linkerarm voortdurend gebruik voor het zwaardere werk. De rechter wordt vrijgehouden voor de complexere handelingen. Dus zware boodschappentas links en rechts de sleutel die niks weegt om de deur open te maken.
En aangezien je de meeste handelingen uitvoert ( was het niet drie kwart seconde?) voordat je er bewust wilsmatig toe besloten hebt is de enige manier om die eigenwijze arm echt te ontlasten om hem vast te binden in een mitella, zodat ie geen kant op kan.