Drift

Een enkele keer word ik bevangen door blinde drift. Ik heb er geen studie naar gedaan maar ik kan mij voorstellen dat het vermogen tot driftigheid ooit enig evolutionair voordeel heeft opgeleverd. Als een leeuw of een kannibaal van een andere stam er met je jongste dochter vandoor dreigt te gaan is een razernij met volledig verlies van angst of oog voor zelfbehoud en de beschikbaarheid van onvermoede krachten waarschijnlijk nuttig.
Maar in een moderne kontekst heb je er bepaald meer last dan gemak van.
Zo ben ik bijvoorbeeld veroordeeld tot permanent jurist-mijdend gedrag. Juristen zijn in mijn ervaring volstrekt ongeinteresseerd in waarheid of gerechtigheid. Door training en beroep gedeformeerd willen ze altijd in discussie en die willen ze dan winnen met gebruik van zoveel mogelijk halve waarheden en valse argumenten. Maar ja dat is geen valide reden om ze in elkaar te slaan. Hoewel het voor de zelfgenoegzame ziel van Piet Hein Donner misschien wel eens goed zou zijn.
Waar ik ook geweldig kwaad van kan worden is gebruik van metaforen als het "gevecht tegen" of het "overwinnen van" kanker.met het impliciete verwijt aan de ongelukkigen die eraan bezwijken dat ze niet hard genoeg gevochten hebben. Ik ben zelf een paar maal bestraald en ik kan melden dat je alleen maar kunt berusten in je lot. Hoewel door Karin Spaink, die op meer fronten een heldin is, met de tussen-de oren- mafia al jaren geleden briljant is afgerekend, blijven die formuleringen maar woekeren. En kwaad worden heeft geen enkel nut.

correctie: Eerder per ongeluk Jan Hein Donner (wijlen de schaker) genoteerd, wellicht als gevolg van associatie met zijn van eigen glorie bedwelmde vriend Mulish van wie ik na zijn Cuba-pamflet nooit meer enig woord heb gelezen of boek heb aangeraakt.

empathie

Inlevingsvermogen is de grondslag van ons ethisch handelen.
Je zou kunnen zeggen dat het de psychologische voorwaarde is voor de Gouden Regel en Kant's kategorische imperatief.
Wie zich niet kan inleven in de gevoelens van een ander valt onder de categorie psychopaat. En daar zijn er behalve in de managementklasse en in criminele kringen gelukkig niet al te veel van.
Mijn observatie is dat inlevingsvermogen en medelijden heel krachtige impulsen zijn die andere overwegingen moeiteloos de baas zijn.
Zo zag ik onlangs een speech van de republikeinse presidentkandidaat Rick Perry. Nu beschouw ik dit als een abject individu die uitsluitend verwerpelijke en warhoofdige opinies ventileert. Maar de man stond, wellicht onder invloed, zo verschrikkelijk te schutteren en te stumperen en zo evident te lijden aan een verpletterende faalangst dat ik toch werd overvallen door gevoelens van acute deernis.

Interessant vind ik dat onze empathie zich vooral uitstrekt over onze gevoelens en emoties.
Wij reageren op verdriet en angst en ook schaamte trouwens. Plaatsvervangende schaamte is een tamelijk onbehaaglijke ervaring. Met meebeleven van fysieke pijn hebben wij is mijn indruk veel meer moeite.

Als een ander kiespijn heeft hebben wij wel met hem te doen maar het blijft een beetje abstract en indirect.
We proberen wel mee te leven, we voelen onszelf zelfs verplicht om mee te leven maar het lukt niet helemaal.

Dit gebrek aan inlevingsvermogen valt ons niet te verwijten.
Wij kunnen ons niet eens onze eigen pijn goed herinneren. Hoe erg de kiespijn van een maand geleden was is met geen mogelijkheid meer in volle omvang her te beleven. Persoonlijk vergeet ik ook mijn eigen ziektes volledig zodra ze over zijn - alleen ander die mij heeft horen klagen kan mij er nog aan herinneren.

Dit is een geschenk van de evolutie en natuurlijke selectie.
Als wij niet onze pijn vergaten zouden er nooit tweede kinderen geboren worden en waren wij allang uitgestorven.

marathon

Ook nog een tijd het einde van de marathon gadegeslagen.
Grote bewondering voor iedereen die de eindstreep haalt. Maar het is werkelijk niet om aan te zien.
Wat een gestrompel, wat een geschokschouder, met stijve benen of juist met de neus ongeveer in het asfalt: het is te pijnlijk om aan te zien.
Het is allemaal een groot misverstand. Mensen kunnen niet lopen. Het is een vergissing dat wij ooit uit de bomen zijn gekomen.