zondebok

Het is zo oud als de mensheid. De oogst is mislukt. Er is een overstroming. Een ziekte heeft veel slachtoffers gevergd.
Dan komt het mechanisme op gang.
De goden zijn mishaagd. Er is gezondigd. De schuldigen moeten worden aangewezen en uitgedreven.
Nooit kan het eens tragisch toeval zijn, of aanvaarding van de wisselvalligheden van het lot. Nooit het op zich nemen van de eigen medeverantwoordelijkheid als dat aan de orde is (de dijken zijn niet tijdig verhoogd).
Nee juist dan moet des te meer de zondebok gezocht worden en boeten voor de gemeenschap.
Het is zo nieuw als de mensheid. Nog steeds zijn in Amerika de overstromingen vanzelfsprekend een straf voor de invoering van het homohuwelijk.
Altijd als er iets fout gaat moet er een schuldige zijn. Een nerveuze fase want wie wordt aangewezen als de pineut? Iedereen wijst naar iedereen tot duidelijk wordt wie in de zwakste positie verkeert. En die schuldige is dan natuurlijk het zwakste individu van de groep of de kleinste minderheid.
En de zogenaamde catharsis als de schuldige is uitgedreven of gestenigd of (in de context van de moderne bedrijfscultuur) ontslagen, is niet dat de groep nu vrij van schuld opnieuw kan beginnen met een schone lei zoals wel wordt geclaimd. Het is niet anders dan de beschamende opluchting niet zelf de dupe te zijn geworden.
Als er iets is dat ik haat en veracht is het het zondebokmechanisme. Een uiting van door magisch denken, schuldgevoel en angst gedreven lafheid. En religie (of religieuze functionarissen) vormen in de oorspronkelijke vorm bijna altijd een handlanger. Het offer dient immers om de goden te verzoenen. Een van de weinige dingen waarvoor ik mij schaam is dat ik mij een keer in jeugdige onnozelheid een dergelijke zondeboksituatie (in een personeelsconflict in een kleine organisatie) heb laten aanleunen zonder actief te protesteren en de zwakkere te beschermen.
Nadien heb ik altijd door op een dergelijke situatie te anticiperen collaboratie kunnen voorkomen of heb op zijn minst desnoods met enig persoonlijk risico luidruchtig bezwaar gemaakt. Maar het zit mij na 35 jaar nog steeds dwars.
Het zondebokmechanisme openbaart de mens op zijn verwerpelijkst.